Derin Maarif Eğitim Dergisi
Akran zorbalığı gerek yaygın gelişim gösteren çocuklar için gerekse özel gereksinimli çocuklar için okullarda çok zorlayıcı ve önüne geçilmesi gereken bir durumdur. Peki nedir akran zorbalığı? Bir kişi veya öğrenci grubu tarafından gerçekleştirilen fiziksel ve sözel hareket, saldırı, dışlama ve alay etmeyi içeren ve buna maruz kalan çocuk üzerinde biraz sonra ifade edeceğimiz çok derin izler bırakan saldırı türüdür.
Akran zorbalığı olaylarına baktığımızda genel olarak en çok ortaya çıktığı yer okullardır. Bu zorbalığı yapan ve maruz kalan kesim ise çocuklardır. Hiçbir çocuk zorba olarak doğmaz. Zorbalığı yapan çocukları bu duruma getiren çeşitli faktörler vardır. Bu faktörleri sıralamadan önce zorbalık yapan çocukların özelliklerine bakalım.
Akran zorbalığı yapan çocuklar genel olarak saldırgan davranış gösterirler. Bu çocuklar sadece akranlarına karşı değil ebeveynlerine, öğretmenlerine ve çevresindeki insanlara karşıda saldırgan davranış gösterme eğilimindedirler. Empati kurmaktan yoksundur ve diğerlerinin istek ve ihtiyaçlarını anlamada zorlanırlar. Kendilerinden daha zayıf olarak gördükleri kişiler üzerinde egemenlik kurma eğilimindedirler. Dikkat çekmeyi severler ve davranışlarının kısa ve uzun vadede sonuçları üzerine odaklanmakta zorlanırlar.
Zorbalık gösteren çocukların özelliklerinden birkaçı bunlardır ancak az önce ifade ettiğim gibi hiçbir çocuk bu özelliklerle dünyaya gelmez. Çocukların ortaya koyduğu zorbalıktaki en önemli pay ve sorumluluk ebeveynlerdedir. Çocuklar yaşadıkları sorunları çözme yollarını evde öğrenirler. Aile çocuklarını yetiştirirken güç kullanırsa, kurallar koyup olumlu durumları pekiştirme yerine çocuklarını cezalandırırsa ilerde çocuklarının zorbaca davranışlar gösterme olasılığı çok yüksektir. Bu nedenle aile çocuklarına sağlıklı iletişim yolunu öğretmeli, sorun çözmenin yolunun saldırganlık olmadığını ifade etmeli ve en önemlisi çocuklarına bunu kendi davranışları ile sergilemelidir.
Akran zorbalığı olayının bir diğer tarafı ise zorbalığa maruz kalan çocuktur. Zorbalığa maruz kalan çocukların özelliklerine baktığımızda birçok durumla karşılaşabiliriz. Okula sonradan gelme, utangaç, çekingen olma, zeki ve yetenekli olma, güçsüz olma gibi özellikleri zorbalığa maruz kalmaya neden olacak durumlardandır. Ancak az önce ifade etmediğimiz ve çok büyük bir kitle adına geçerli bir sorun olan özellik ise engelli olmaktır. Özellikle zihinsel engeli nedeniyle kaynaştırma öğrencisi statüsünde eğitim alan çocuklar bilişsel olarak akranlarından geri düzeydedir. Bu bilişsel geri olma durumu akademik başarıyı, sosyal iletişimi, muhakeme yeteneğini olumsuz etkilemektedir. Bu farklılık ise beraber eğitim aldığı sınıf arkadaşları tarafından farkedilmektedir. Özellikle okulda yukarıda ifade ettiğimiz özelliklere sahip zorbalık gösterme olasılığı olan çocuklar varsa kaynaştırma öğrencisinin ciddi sorunlarla karşılaşma olasılığı yüksektir.
Kaynaştırma eğitimiyle ilgili süreci etkileyen önemli iki unsur öğretmen ve yaygın gelişim gösteren çocukların ebeveynlerindir. Kendi çocuklarının sınıfında kaynaştırma öğrencisi olduğunu öğrenen ebeveynlerin tutumları çocuklarının okulda zorbalık davranışı gösterme durumunun doğrudan belirleyicisidir. Kaynaştırma öğrencisi ile ilgili akıllarında tabi ki soru işareti olabilir. Ancak bunu kendi çocuklarının yanında konuşmamalı özellikle bu duruma tepki göstermemelidir. Konuşmak istedikleri konuları çocuklarının öğretmenleri ile konuşmalıdır. Engelli olma durumu ile ilgili anne, baba ve öğretmenlerin kullandığı dilin doğru olması büyük önem taşımakadır. Çocukların evlerinde anne ve babalarından kör müsün, sakat mısın gibi ifadeler duymaları halinde bunu okulda kullanması kaçınılmazdır. Ayrıca anne, baba ve öğretmenlerin çocuklara farklılıklarla birlikte yaşamanın kişisel gelişimimize büyük katkı sağlayacağının ifade edilmesi gerekir.
Bütün bu bahsedilen yaklaşımlar sergilenmez ve kaynaştırma öğrencisi akran zorbalığına maruz kalırsa bunun özel gereksinimli öğrenci açısından çok önemli etkileri olacaktır. Zorbalığa maruz kalan çocuklarda baş dönmesi, mide bulantısı,karın ağrısı gibi fiziksel rahatsızlıklar ortaya çıkabilir. Uyku sorunları, okula gitmek istememe, depresyon, alt ıslatma ve en ileri boyut olarak intihar düşünceleri ortaya çıkabilir.
Özel gereksinimli çocukları zorbalık durumundan korumak yaygın gelişim gösteren çocukların ebeveynlerinin ve öğretmenlerin üzerine düşen önemli bir görevdir. Çocuklar bizim geleceğimizdir ve anne babaların ve öğretmenlerin elinde şekillenirler. Küçük yaşlarda akran zorbalığı gibi ilerki yaşlarda suç işleme eğilime neden olabilecek ve toplumsal yapıya zarar verecek bir durumun önlenmesi çok önemli bir görevdir.
Son olarak, yeni eğitim öğretim yılımızın özellikle bazı noktalarda biz eğitimcilerin desteğine ihtiyacı olan özel gereksinimli çocuklar olmak üzere hiçbir öğrencimizin akran zorbalığına maruz kalmadıkları bir yıl olması, okulların başarılı olmaktan çok daha önemli olan mutlu çocuklarla dolu olması dileğiyle…
