Derin Maarif Eğitim Dergisi
Antalya Milli Eğitim Müdürlüğü 14 okulda başlattığı proje ile ezberleri bozarak teneffüsleri 40 dakikaya çıkardığını duyurdu. Antalya İl Milli Eğitim Müdürü Yüksel Arslan, öğrencilerin yetenek ve istekleri doğrultusunda değerlendirebileceği bu 40 dakikalık teneffüslerle okulları, çocukların aidiyet hissettiği ve mutlu olduğu yaşam alanlarına dönüştürmek istediklerini söyledi.
Canan GÜLEÇ
Eğitimcilerin sosyal medya paylaşım sayfalarında üzerine çok tartışılan bir konuydu; 40 dakika teneffüs. “Bu kadar uzun süre boyunca ‘çocuklar nasıl zapt edilebilir?’” sorusu en çok dile getirilen uyarıydı adeta. “Her okulda uygulanması mümkün mü?” diye eleştiriliyordu. “Milli Eğitim Bakanlığı 40 dakika teneffüs uygulaması için neden pilot bölge olarak Antalya’yı seçmiş olabilir?” sorusu ise tamamen yanlış bir bilgiden kaynaklanan peşin hükümlülüktü. Çünkü “Okul 2023” projesi, Milli Eğitim Bakanlığının Eğitim Vizyon Belgesi 2023 hedeflerinden esinlenerek Antalya Milli Eğitim Müdürlüğünün hazırladığı kendi projesiydi.
Sosyal medya sayfalarında paylaşılan fotoğraf ve videoları yeterli bulmayarak, projeyi yerinde görmeye karar vererek günübirlik Antalya’ya gidip okullardaki ortamı teneffüs ettim. Antalya İl Milli Eğitim Müdürü Yüksel Arslan ve proje sorumlusu Antalya İl Milli Eğitim Temel Eğitim Şube Müdürü Murat Korkut ile görüşme fırsatım da oldu. Sohbetimizin temelini Okul 2023 projesinin çıkış noktası ve amaçları oluşturuyordu elbette.
OECD ÜLKELERİNİN GERİSİNDE KALMAYALIM
40 dakika teneffüs uygulamasını duyunca, yıllardır okullarda 10 dakikalık teneffüslere alışmış insanın aklına gelen ilk soru; “Buna ne gerek vardı?” oluyor. Antalya İl Milli Eğitim Müdürü Yüksel Arslan, bu uygulama için onları harekete geçirenin OECD’nin PISA 2015 sonrasında 2017 yılında yayınladığı rapordaki detaylar olduğunu söyledi. Arslan, o rapordan bazı detayları aktardı: “Türkiye’deki öğrencilerin yaşam memnuniyeti 6,12 ile OECD ortalamasının oldukça altında. OECD ülkeleri ortalamasına göre çocukların okula aidiyet hissi yüzde 73 iken Türkiye’de yaşayan çocukların ortalaması yüzde 61. Bu oranların düşük olması yanında bizim ülkemizdeki çocukların ders çalışırken yaşadıkları kaydı düzeyi yüzde 56 ve diğer ülkelerin ortalaması yüzde 36. Sonuçları iyi okumak gerek; çocuklar öğrenci olarak değil insan olarak görülmek istiyor. Sadece testler ve akademik başarıya odaklanmış bir sitem değil onun istediği, okulunun bir yaşam alanı olması. Çocuklar okullarında yaşamak istiyor, spor yapmak, kendini tanımak, geliştirmek, keşfetmek istiyor. Bu bulguları değerlendirince çocuklarımızın kaygı düzeyini düşürüp aidiyet duygusunu arttırarak onların mutlu oldukları okullar yapmak istedik.”
YARIŞMA VE REKABET DEĞİL, PAYLAŞIM TEMELLİ OKUL
Antalya İl Milli Eğitim Müdürü Yüksel Arslan, yaşam alanı olarak Okul 2023’ün ne olduğunu anlatırken çocuğun mutluluğunu ilk sıraya koyuyordu: “Çocuklarımızın mutluluğuna mutluluk katan, milli ve manevi değerlerimizi, yaşam becerilerini içselleştirdiği, akademik ve sosyal gelişim amaçlarına uygun, rekabet yarışma odaklı olmayan bir okul için yola çıktık. 40 dakikalık teneffüs boyunca çocuklarımız ilgi, yetenek ve mizaçlarına uygun olarak seçecekleri etkinliklerde kendilerini tanıma ve geliştirme fırsatı buluyorlar.”
2018- 2019 eğitim öğretim yılı ikinci döneminde uygulanmaya başlanan sistemin sonuçlarında ise; öğrencilerin sadece bilişsel alan gelişimine değil bütün gelişimsel alanlarının dikkate alındığı bütünsel eğitim ortamı oluşturulması öngörülüyor. Dönem sonunda çocuklarda okula aidiyet duyma, bireysel yetenek ve becerileri geliştirme, okulu bir yaşam merkezi olarak görme farklılıklarının artması bekleniyor.
OKULLAR NASIL HAYAT OLACAK?
Antalya İl Milli Eğitim Şube Müdürü Murat Korkut, 40 dakikalık teneffüslerde ‘okullar hayat olsun’ sloganıyla düzenledikleri etkinliklere dair şu bilgileri verdi: “Spor etkinlikleri, halk oyunları, müzik ve gösteri sanatları, görsel sanatlar, bilgisayar etkinlikleri, model uçak yapımı, kişisel gelişim, geleneksel çocuk oyunları, yabancı. Bir çocuk hem bilgisayarda kodlama yapabilir hem de beş taş oynayabilir. Öğretmenlerimiz dilerse 40 dakika teneffüslerde görev alabiliyorlar ama değilse de usta öğretici desteği ile çocuklarımıza bu saatlerde dilediği etkinliğe katılma imkanı sunuyoruz.”
40 DAKİKA TENEFFÜS GÖNÜLLÜLÜK İSTER
Projeye dair ilk konuşulması gereken temel kural, gönüllülük şartı taşıması sanırım. Antalya İl Milli Eğitim müdürlüğü projeye dair okullara bilgilendirme gönderdiğinde, “katılım zorunluluğu” getirmiyor, “gönüllü olmak” çağrısında bulunuyor. Yöneticileri ve öğretmenleri çalışmaya gönüllü olan 14 okul projeye katılıyor; Aksu ilçesinde Cihadiye Ortaokulu ve Cihadiye İmam Hatip Ortaokulu, Alanya’da Mahmutlar Kılıçarslan İlkokulu, Döşemealtı’da Fatma Yusuf Bilgiç İlkokulu, Finike’de İsmail Erol İlkokulu, Gazipaşa’da Burhan İlkokulu ve Burhan Ortaokulu, Kaş’ta Dirgenler İlkokulu, Kemer’de Merkez İlkokulu ve Hacı Mehmet Saygın İlkokulu, Kepez’de Kızıllı İlkokulu, Kızıllı Ortaokulu, Kirişçiler İlkokulu ve Kumluca’da Mavikent Çanakçı 75. Yıl İlkokulu.
AKADEMİSYENLERDEN YAKIN GÖZLEM
Okul 2023 Projesi Yürütme Kurulunda Antalya İl Milli Eğitim Müdürü Yüksel Arslan Başkanlığında; Temel Eğitim Şube Müdürü Murat Korkut, Strateji Geliştirme Şube Müdürü Mehmet Gürcan, Özel Eğitim ve Rehberlik Şube Müdürü Bilal Kavçakar, Hayat Boyu Öğrenme Şube Müdürü Ebubekir Tanrıbir, Ölçme Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Şube Müdürü Recep Yıldız’dan oluşuyor.
Projenin Akademik Kurulunda ise Prof. Dr. Mustafa Ertürk Başkanlığında; Prof. Dr. Cem Oktay Güzeller, Doç. Dr. Ayşenur Kutluca Canbulat, Do. Dr. Nadire Emel Akhan, Dr. Öğr. Üyesi Ece Varlık Özsoy, Dr. Öğr. Üyesi Gözdegül Arık Karamık, Dr. Öğr. Üyesi Nesrin Sönmez ve Öğr. Görevlisi Seval Apaydın görev alıyor.
BU SİSTEM HER OKULDA UYGULANABİLİR Mİ?
Güne Alanya’da Mahmutlar Kılıçarslan İlkokulunda başlayıp, Gazipaşa’da Burhan İlk ve Ortaokulu ile devam ettim. Okullardan ilki birleştirilmiş sınıflı ve 55 öğrencili doğanın içinde bir köy okulu iken, ikinci gezdiğim okul 460 öğrencili ve ilk-orta kısım olmak üzere 2 kademede de eğitim varan, ilçe merkezinde bir okuldu. Böylece 40 dakika teneffüs uygulamasının birbirinden farklı hatta tezat imkanlarda iki ayrı okulda inceleme fırsatım oldu.
“40 dakika teneffüs” uygulamasının ne olduğundan evvel ne olmadığını konuşmak gerektiğini düşünüyorum; öncelikle bu çalışma Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan ve pilot bölge olarak Antalya’da gözlemlenen bir uygulama değil. Çalışma, tamamen Antalya İl Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından hazırlanmış ve 14 okul gönüllü olarak katılmış.
MUZ BAHÇELERİ ARASINDA TENEFFÜS
Okul 2023 uygulamasına dair ilk durağım Alanya’da birleştirilmiş sınıflı bir ilkokul olan Mahmutlar Kılıçarslan’dı. Okul Müdürü ve 20 yıllık öğretmen Fatma Ayan için dersin sadece okulda yapılmadığını ve sadece öğrencilere anlatılmadığını yola çıktığımızda hemen anlıyorum. Alanya otogardan okula doğru uzanan yolculuğumuzda muz bahçesinde birkaç dakikalık mola vererek bu meyvenin hasadı, soğuktan korunması, kökünden çıkan filizine dair tarımsal kültürümü arttıracak bilgileri bir çırpıda anlatıveriyor.
Ayan, okul bahçesine Türkiye’nin ilk Açıkhava kütüphanesini kurarak Sabancı Vakfı’ndan aldığı ödülle de eğitimciler arasında örnek isimlerden.
Okula ulaştığımızda pazartesi sabahı bayrak töreni sorumluluğunda tüm öğrenciler sıraya girmişlerdi, 55 öğrenci bir koroyu aratmayacak denli gür sesle İstiklal Marşımızı okuyarak güne başladı, sınıflarına doğru ilerlerken de hepsi Ali Amca’larını selamladı (Ali Bey, Fatma Ayan’ın eşi ve tam bir eğitim gönüllüsü olarak okulun ve çocukların tüm ihtiyaçlarına yetişmek, onlara doğa sevgisinden satranca kadar bildiklerini gönüllü aktarmayı amaçlıyor)
Çocuklar derse girdikten sonra okulu önce fiziki yapısı sonra da donanım olarak inceleme fırsatı buldum. Fatma Ayan’a yöneltilen bazı eleştirileri burada aklımdan geçirerek elbette: “Bu okulda 40 dakika teneffüs yapmak tabii ki kolay”
Fatma Ayan da zorlandıklarını iddia etmiyor zaten: “Biz 2 yıl evvel atölye sistemine geçmiştik; satranç, tarım, dikiş, jimnastik atölyelerimiz vardı. Gerekli malzemeleri almıştık. Sabahları ders yapıp öğleden sonra serbest etkinlik yapıyorduk. O nedenle Okul 2023’ü duyunca biz direkt gönüllü olduk. Şimdi tüm güne yayılmış olması ve devletin öğretmen desteği vermesi farklı oldu elbette. Eskiden öğleye kadar ders ve sonra da atölye için kalmak yorucuydu ama şimdi gün ortasında dinlenme şansı da var öğretmenin.”
Okulda 40 dakika teneffüs sürecinde günde 4 uygulama ile hafta boyunca 20 farklı uygulama yapılıyor, atölyeler yaş grupları ve etkinlikler tarafından dönüşümlü kullanılıyor. Çocuklar robotik kodlama, dikiş eğitimi, halk oyunları, satranç, jimnastik, resim, İngilizce, tarım uygulamalarına katılıyor. Uygulamalardan bazılarının derslerle aynı olduğu dikkatimi çekiyor; İngilizce ve resim gibi çakıştığı düşünülen uygulamalar müfredattan tamamen bağımsız ve oyunla öğrenme temeliyle çocuğa aktarılıyor.
FATMA AYAN: “İSTEDİKTEN SONRA YAPILABİLİR”
Okulunun fiziki şartları nedeniyle avantajlı olduğu eleştirilerinin hedefindeki Fatma Ayan, son 4 yıldır bu okulda olduğunu ve daha önceki yıllarda Erzurum’da kalabalık büyük okullarda görev yaptığını anlattı: “Erzurum’da çalıştım, soğuk olduğu için beden eğitimine çıkamazdık çocukları, sınıfta matematik yaptırdığım zamanlar olurdu. Ama yine de gezilere, kayağa götürerek onlara çocukluklarını yaşayacakları imkanlar sağlamaya çalışırdım. Bazı meslektaşlarım ‘kalabalık okuldayız, yapamayız’ diyorlar. Milli Eğitim Bakanlığı bu sistemin kazanımlarını görür ve onaylarsa o zaman tüm okullarda yeni yapılanmaya gidilebilir. Bir sürü öğretmenimiz var görev almayı bekleyen, sadece sistemin oturması ve binaların düzenlenmesi yeterli.”
GAZİPAŞA’NIN MUTLU ÇOCUKLARI BU OKULDA
40 dakika teneffüs uygulamasını gözlemlediğim ikinci durak ise Antalya merkeze neredeyse 3 saat uzaklıktaki Gazipaşa ilçesinin Burhan İlk-Ortaokulu oldu. 460 öğrencisi bulunan okulda ilk kısımda 10 ve orta kısımda 33 öğretmen bulunuyor. Okul Müdürü Süleyman Hilmi Erdoğan mesleğe başlayalı 37 yıl olmuş, 40 dakika teneffüs uygulaması ile tanışmak onu emeklilik planlarını erteleyecek kadar heyecanlandırmış. Antalya Milli Eğitim Müdürlüğü’nden projeye dair yazı geldiğinde müdür yardımcılarını toplantıya çağırıp bu modeli önemli bulduğunu ve gönüllü olmaları gerektiğini anlatmış.
“10 DAKİKADA ÇOCUK HİÇBİR ŞEYE YETİŞEMİYORDU”
Yıllarca okul koridorlarında ve bahçede teneffüs saatlerinde öğrencileri gözlemlediğini söyleyen Süleyman Hilmi Erdoğan, 10 dakikanın yeterli olmadığını fark eden ve çözüm bekleyenlerden biri imiş: “10 dakikada çocuk oyun mu oynayacak, beslenecek mi, ihtiyaçlarını mı karşılayacak? Kantine gidip sıraya girse sınıfa dönmesine bile yetmiyordu 10 dakika.”
“Çocuğu hoşnut etmeyen hiçbir uygulama başarılı değildir.” diyen Okul Müdürü Süleyman Hilmi Erdoğan, çocukların şimdi ne kadar mutlu olduğunu da şöyle anlattı: “3. gün çocukların nabzını yoklamak için uygulamadan vazgeçtik dediğimizde çok üzüldüler. Çocuklar arasındaki iletişim düzeldi, 10 dakika teneffüslerde yaşanan kargaşa 40 dakika olunca ortadan kalktı.”
HER ÇOCUĞA BİR AVAKADO FİDESİ
Okul Müdürü Süleyman Hilmi Erdoğan, çocukların oyun alanlarını genişletmek için bahçede devasa bir çadırla spor salonu- halı saha alanı kurdurmuş. Okulda maket uçak, bağlama, keman, işaret dili, masa tenisi, boche, badminton, deney gözlem, zeka oyunları, bahçecilik uygulamaları bulunuyor. Geleneksel oyunlar kategorisinde okçuluk, güreş ve halk oyunları yanında sokak oyunlarını yaşatmak için bir marangoza topaçlar yaptırılmış, bir de hayali var Erdoğan’ın: Avakado çekirdeği filizlendirip her çocuğa kendi fidanını yetiştirmeyi öğretmek.
ÇOCUKLAR GERÇEKTEN MUTLU MU?
Okullarda gözlemleme şansı bulduğum 40 dakika teneffüs sürecindeki en dikkat çekici nokta; öğrencilerin telaşla bir yere yetişmeye çalışmaması oldu. Mahmutlar Kılıçarslan Okulu konumu ve az sayıda öğrencisi ile daha avantajlı gibi görülse de; Burhan İlk-Orta Okulunda öğrenci sayısının fazlalığı aynı teneffüs saatine daha çok alternatif uygulama hazırlanmasını ve çocuklara seçenek sunulmasını sağlıyor. Teneffüs saatlerinde yapılan çalışmalar ders zorunluluğu ya da not alma yarışı olmadığından öğrencilerin istek ve sorumluluklarına göre şekilleniyor. Teneffüslerde aynı sınıfın öğrencilerinden bir kısmı spor etkinliklerine giderken başkaları zeka oyunu atölyesi ya da el sanatlarını tercih edebiliyor. Burhan İlk-Orta Okulu Müdürü Süleyman Hilmi Erdoğan öğrencinin o teneffüste hiçbir etkinliğe katılmayıp bahçede yalnız başına kitap okumak ya da birkaç arkadaşıyla serbest zaman geçirme seçeneğini de kullanabileceğini söyledi. Yani; okullarda 40 dakikalık teneffüs için yapılandırılmış alternatifler var ancak çocuk o günkü tercihine göre kendi planını da kurabiliyor. Ayrıca; halk oyunları, işaret dili, okçuluk gibi öğrenme adımları sıralaması bulunmayan ve eğitim süreci sonrasında ortaya bütün bir faaliyet konulmayacak uygulamalarda devam zorunluluğu bulunmuyor. Çocuklar, istedikleri teneffüs saatinde akıl oyunları ya da sokak oyunları oynamakta serbestçe seçim yapabiliyor.
AİLELER BU MODELİ ÇABUK BENİMSEDİ
Ziyaret ettiğim her iki okulda da rastladığım velilerle sisteme dair neler düşündüklerini konuştum. Aileler, çocuklarını okul saati dışında bir etkinliğe göndermek istediklerinde seçim konusunda zorlandıklarını ve tek bir alana yönlendirebildiklerini, oysa 40 dakika teneffüs sayesinde çocuğun farklı alanları deneyerek yeteneği olan konuda kendini geliştirmeyi seçeceğini söylüyor. Annelerin paylaştığı önemli bir gözlemse, çocukların okuldan eve döndüklerinde bilgisayar ya da telefona koşmamaları, dinlenmiş bir şekilde aile bireyleriyle iletişim kurabiliyor olmaları.
